Lekker lui met de vijf: stationromannetjes voor de jeugd



Julian, Dick, Annie, George en de hond Timmy vormen samen De Vijf. Elke schoolvakantie belanden ze in een spannend avontuur. Ze speuren op Kirrin eiland, trekken er met paard en kampeerwagen op uit of logeren in een oud kasteel bovenop een smokkelaarrots waarin tal van geheime gangen zijn... Dit hebben ze te danken aan hun geestelijke moeder Enid Blyton. Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog verzon de schrijfster het vrolijke groepje en hun zorgeloze, onberispelijke en spannende leventje. Een veilig en zeker bestaan, daar zorgde Blyton al vanaf het eerste boekje voor.

In De vijf en het gestrande goudschip, maakt de lezer kennis met Julian, Dick en Annie die bij hun nichtje George (George heeft een hekel aan haar naam Georgina en zou veel liever een jongen zijn) logeren omdat hun ouders een reis maken. De ouders van George zitten er niet zo warmpjes in als de ouders van het drietal. Daar past Blyton snel een mouw aan wanneer de vijf op Georges eiland een goudschat in de kasteelruïne ontdekken. Meteen is de toon gezet voor alle andere avonturen.

Blyton hanteert een strak inhoudelijk en vormelijk schema, dat even voorspelbaar als doorzichtig is. In een uiterst vlotte (door de vertaling Noord-Nederlands getinte) spreektaal voert ze de lezer binnen in het landelijke Britse wereldje van de vijf. Haast elk verhaal start met de jongeren die druk vakantieplannen maken en vrolijk met de trein uit de kostschool huiswaarts keren. Telkens worden de figuren kort geschetst door Blyton die een kei is in het beschrijven van beelden, personen en situaties. Haar stijl wordt gekenmerkt door deze beschrijvingen en de vlotte, herkenbare dialogen. Dit verklaart het makkelijke karakter van de boekjes. De lezer moet enkel lezen, ondergaan, wegglijden. Er wordt geen enkele invulling verwacht. Blyton verzekert de lezer ongebreideld en makkelijk leesplezier, geheel onschadelijk en pedagogisch verantwoord want de jongeren gaan met elkaar en met de volwassenen om zoals het (volgens het traditionele rollenpatroon) hoort. De personages zijn "zwartwit" weergegeven.

Hier breekt de tijdgeest door. Blyton verzon de verhalen in een tijd waarin er nog geen bezwaren werden gemaakt tegen mannelijke autoriteit, het obligate huishoudinstinct van de vrouwen en de strakke opdeling van de (mensen)wereld in slecht of goed. De kinderen luisteren gehoorzaam, zijn steeds beleefd, voelen zich vreselijk als ze iets mispeuteren... Ze zijn enkel blij, bang of verdrietig, mokken, maar komen niet met andere maatschappelijke of gevoelsproblemen in contact. De jongeren zitten letterlijk en figuurlijk haast constant op een eiland. Bovendien gaat er nooit wat mis: zieke moeders, vergiftigde honden, ontvoerde vaders op een gedynamiteerd eiland, ontvoerde rijkeluiskinderen... vormen geen probleem. Alles komt steeds dik in orde. Dit geeft het isolement weer waarin de kinderen toentertijd gevangen werden: een schijnbaar perfect wereldje waarin alles steeds op zijn pootjes terechtkomt, waar het slechte steeds overwonnen wordt zonder enige nadelen voor de helden. In oorlogstijden doet zoiets deugd natuurlijk. Deze happy endings vormen een onmisbaar kenmerk van Blytons schrijfstijl, evenals de uitzonderlijke voorspelbaarheid. Wanneer enige gevaarlijke actie gesuggereerd of expliciet wordt verwoord, wordt deze onmiddellijk ontladen door een verhelderende tekening of een titel van een volgend hoofdstuk. Voor onzekerheid is geen ruimte, hoewel de vertaling hier mogelijk de hand in heeft. Zo geven de oorspronkelijke titels veel minder van de inhoud prijs dan de vertaalde titels. Dit doet vragen rijzen over de ambities van uitgeverij Becht. Zit er (een heimwee naar) een te betuttelend kindbeeld achter de herdruk verscholen?

Becht speelt handig in op de huidige commercialisering van Blytons werk én geeft door de herdruk kinderen de kans de verhalen te ontdekken waarmee hun (groot)ouders zich vermaakten. Er zal ongetwijfeld genoten worden van de naïeve avonturen. Leesplezier wordt een vlucht uit de technologische wereld in een idyllische groene omgeving waarin kinderen met hun trouwe hond hartstochtelijk bootwrakken doorzoeken, kamperen op een onbewoond eiland, kasteelruïnes uitmesten, spooktreinen ontmantelen, bevriend raken met circusapen, kilometers ondergrondse gangen doorploeteren en hopen boeven ontmaskeren. Toch maakt Blytons spel met de toenmalige maatschappelijke conventies, bijvoorbeeld door George op te voeren en de kinderen kritiek te laten leveren op de saaiheid van volwassenen, de verhalen naast ontspannend amusement ook tot intrigerende tijdsdocumentjes. Oudere lezers zullen zich verbazen over die leefwereld maar kunnen zich evengoed laten meeslepen door Blytons sterk ritmische schrijfstijl. Schaamteloze ontspanning waarbij je niet hoeft na te denken. Jammer van de spelfouten en storende verkeerde details op de tekeningen.
[Els Van Steenberghe] Verberg tekst

De Vijf - Julian, Dick, Anne, hun nichtje Georgina (George) en hond Timmy – gaan weer kamperen in de zomervakantie. Ze zetten hun tenten op midden op een stuk afgelegen hei. In de buurt ontdekken ze een verlaten spoorwegterrein en als ze horen over een spooktrein die ’s nachts zonder machinist zou rijden, gaan ze op onderzoek. Zo komen ze op het spoor van een dievenbende. Een traditioneel speurdersverhaal met onwaarschijnlijke elementen, het zevende deel in de detectiveserie over 'De Vijf', dat voor het eerst in 1959 in het Nederlands verscheen. Deze heruitgave is door Senna Beaufort opnieuw vertaald, op eigentijdse wijze met toegankelijk taalgebruik en populaire woorden, maar wel met vrij lange zinnen. Moderne communicatiemiddelen worden niet gebruikt. De gewijzigde heruitgave heeft ook een nieuwe omslagillustratie. Op de schutbladen worden de personages voorgesteld. In 2020 en 2021 verschenen ook hertalingen van de zes eerdere delen, onder meer ‘De Vijf weer op Kirrin Eiland'*. Vanaf ca. 9 jaar. Verberg tekst