Leuk opgaafje voor bij de borrel dit weekend: noem zo veel mogelijk boeken met als thema eerste liefde. Belezen als u bent zult u tot een flinke lijst komen, want schrijvers weten wel raad met de Grote Gevoelens die doorgaans bij een eerste liefde komen kijken. Vooruit, ik geef er alvast eentje weg: Monterosso mon amour, van Ilja Leonard Pfeijffer. De novelle is dit jaar het Boekenweekgeschenk.

De eerste liefde in kwestie is die van Carmen, de vrouw van een gepensioneerde diplomaat die terugblikt op een weinig enerverend leven: ambities opgegeven voor haar man, kinderloos, de dagen gevuld met futloze tennispartijtjes en sherry. Maar ooit was ze het mooiste meisje van de klas en kreeg ze haar eerste zoen in de zee bij Monterosso, van Antonio, haar 'bronzen godje', haar eerste liefde. Ik kom terug, belooft ze hem als de vakantie voorbij is. Een leven later lost ze die belofte eindelijk in.

Nog een opgave: noem zo veel mogelijk romans met als hoofdpersoon een vrouw van 'iets meer dan middelbare leeftijd'. Veel zijn het er niet. Als ze al in verhalen voorkomen, is het bedroevend vaak met een kort pittig kapsel of een artistiek bedoeld brilmontuur, en doen ze iets vrijwilligs met cultuur.

En ja, Carmen met haar sherry ís vrijwilliger bij de plaatselijke bieb en organiseert aldaar het culturele gebeuren, maar goddank heeft Pfeijffer geen cliché van haar gemaakt. Hij weet dat het juist dit soort vrouwen zijn die het literaire bedrijf draaiende houden door leesclubs en literaire avondjes te organiseren. Sterker nog, in deze novelle nodigt Carmen de schrijver Ilja Leonard Pfeijffer uit voor een lezing ('Ze heeft Grand Hotel Europa met plezier gelezen, heerlijk boek, behalve de seksscènes') - een gebbetje natuurlijk, maar wel een met een functie, zal aan het eind van het keurig ronde verhaal blijken. (Overigens haalt Pfeijffer wel meer geintjes uit, zo is zijn novelle even lang als De dood in Venetië van Thomas Mann, niet toevallig het boek dat Carmen meeneemt op reis - en dan breekt er ook nog eens een epidemie uit).

Carmen ontpopt zich al na een paar bladzijden als een compleet en boeiend personage. Intelligent, vol milde zelfspot en oprecht zoekend naar berusting in het feit dat ze een allesbehalve verhaalwaardig leven heeft geleid. In dat laatste schuilt uiteraard een paradox, die door Pfeijffer elegant wordt uitgewerkt. Carmen is in al haar doorsneeïgheid bijzonder, en in haar wens bijzonder te zijn weer heel doorsnee.

Die essentie raakt aan die van het fijne Boekenweekessay van Marieke Lucas Rijneveld. In Het warmtefort beschrijft hij hoe hij als kind de innige wens had bijzonder te zijn en opgemerkt te worden door degene die hij het meest bewonderde, zijn eerste grote liefde: de juf. Zíjn juf, van basisschool De Regenboog, maar eigenlijk alle juffen in het algemeen. Iedereen die ooit een lieve juf heeft gehad, zal het herkennen: de verrukking als zij naar je glimlacht, als je naast haar mag zitten in de kring of als ze simpelweg haar blik even op je laat rusten. 'Ik wist al vroeg dat ik voor die blik een oorlog zou kunnen beginnen, dat ik loopgraven om de juf heen kon maken om alles in de gaten te houden: zij moest haar ogen op mij gericht houden, alleen op mij', schrijft Rijneveld en zijn hartstocht slaat gaandeweg ook op de lezer over.

Tot nieuwe inzichten leidt het nostalgische essay van Rijneveld niet, maar het bevat wél een belangrijke boodschap: een goede juf (of meester) kan voor een kind écht het verschil maken. Dat wisten we al uit de documentaireserie Klassen en uit de schrijnende verhalen van kinderen die tijdens de lockdown hun dierbare juf moesten missen en nu kampen met een leerachterstand. Rijneveld verpakt de boodschap in zijn eigen, aandoenlijke verhaal, opgeschreven in de rijke taal die zijn proza zo kenmerkt, vol Rijneveldse woordjes: melktandje, kattendropje, kwekeling, zetpoter, vleesballetje, gladneus, bouwrijp, warmtefort.

Of je nu een dromerig kind uit een boerendorp bent of een sherry drinkende vrouw van iets meer dan middelbare leeftijd; in iedereen schuilt een goed verhaal. Je hebt alleen iemand nodig die dat ziet. Een eerste liefde, een juf of een schrijver als Pfeijffer of Rijneveld.

Ilja Leonard Pfeijffer, Monterosso mon amour

★★★★☆

CPNB; 96 pagina's; gratis bij besteding van ten minste 15 euro aan Nederlandstalige boeken.

====

Marieke Lucas Rijneveld

Het warmtefort

★★★★☆

CPNB; 64 pagina's; € 5.

Verberg tekst

In maart 2022 vindt de Boekenweek plaats. Het thema is: 'Eerste liefde'. Wie ten minste voor vijftien euro aan boeken besteedt tijdens die periode ontvangt het traditionele Boekweekgeschenk. Ditmaal een novelle van Ilja Leonard Pfeijffer (1968). Het boek verschijnt zowel in een Nederlandse als Friestalige editie. Uitgeversinformatie: 'Monterosso mon amour' is een verhaal over het belang van verhalen. En tegelijkertijd is het een ode aan de anonieme mensen die het literaire bedrijf draaiend houden, zoals boekhandelaren, bibliotheekmedewerkers en organisatoren van lezingen.