Eigenlijk is Isabel Allende geen auteur, maar een merk. Haar romans lijken allemaal uit dezelfde mal gegoten. Een typische Allende bevat een levenslustige heldin met een ingewikkeld liefdesleven, een hele sleep personages en een hapklare brok geschiedenis, overgoten met een scheut esoterische saus. Onconventionele gezinnen en afwezige vaders zijn in haar proza sterk vertegenwoordigd, want haar eigen oudeheer ging ervandoor toen ze drie was en zoiets laat zijn sporen na. Sinds het overweldigende succes van haar debuut,Het huis met de geesten, dolen er ook altijd de nodige spoken door het verhaal, want daar lusten de lezers pap van. Met 65 miljoen verkochte exemplaren mag de Chileense zich de meest gelezen Spaanstalige schrijfster ter wereld noemen. Vorig jaar leek ze het roer te hebben omgegooid met Ripper, haar allereerste thriller, maar nu grijpt ze opnieuw naar de beproefde succesformule.De Japanse minnaar is haar eenentwintigste roman en het laatste wat je ervan kunt zeggen is dat het een verrassend boek is.

Even ziet het ernaar uit dat Isabel Allende zich in haar jongste zal toeleggen op de kunst van het ouder worden, maar algauw vervalt ze in haar obsessies. Het verhaal begint wanneer de puissant rijke kunstenares Alma Belasco haar riante landhuis verruilt voor het bejaardentehuis. Lark House is 'een vergaarbak voor bejaarde communisten en wietrokers', progressieve intellectuelen en kunstenaars. Iedere vrijdag demonstreren de bewoners achter hun rollator of in hun rolstoel tegen het onrecht in de wereld. Waarom heeft oma Belasco zich teruggetrokken in een tehuis waar ze niet thuishoort? Wie stuurt haar iedere week raadselachtige gele enveloppen en gardenia's? Het antwoord ligt voor de hand: wie anders dan de Japanse minnaar uit de titel?

Alma's kleinzoon Seth doet er een paar honderd bladzijden over om haar geheim te ontraadselen. De jongen wil een roman schrijven over de familiegeschiedenis en woelt daarom het verleden bloot, daarbij geholpen door oma's secretaresse Irina, op wie hij een oogje heeft. Blijkt dat de kleine Alma bij het begin van de oorlog uit Polen naar haar familie in de VS is gestuurd, waarna haar ouders zijn omgekomen in het vernietigingskamp Treblinka. Het weesje is opgegroeid bij haar oom en tante, heeft het tot gevierd kunstenares geschopt en is getrouwd met neef Nathaniel, hoewel haar grote liefde de zoon van de Japanse tuinman was. Een huwelijk was uitgesloten, want Ishimei Fukuda behoort tot een ander ras, een andere cultuur, een andere sociale klasse, een andere godsdienst en een ander inkomensniveau. Een kwestie van conventies.

Zijwegen

De schrijfster zet verschillende verhaallijnen uit en laat geen gelegenheid onbenut om zijwegen in te slaan. Op haar dooie gemak ontvouwt ze de geschiedenis van de Belasco's en de Fukuda's, het verhaal van Irina's Moldavische familie en het onwaarschijnlijk rijk gevulde leven van Alma's broer Samuel, oorlogspiloot, verzetsstrijder, overlever van Auschwitz, lijfwacht van David Ben-Goerion en agent van de Mossad. Liefhebbers van hocus pocus komen uitstekend aan hun trekken. Geen Allende zonder geesten en dus wordt Lark House geteisterd door een rondspokende vrouw met kind. Ishimei is een soort fakir met een zichtbaar aura om zijn kruin en Irina's Moldavische grootouders blijken na hun overlijden naar een Amerikaanse sequoia te zijn verkast, want die eeuwenoude reuzenbomen verbinden onze wereld naar verluidt met die van de geesten.

De Japanse minnaar is in de eerste plaats een roman over verboden relaties, maar dat belet de auteur niet om en passant de Tweede Wereldoorlog, rassenkwesties, de problematiek van vluchtelingen, vrouwenhandel, kinderporno, aids en de ouderdom aan te kaarten. Het land waar Allende bijna dertig jaar geleden is neergestreken krijgt ook een veeg uit de pan, want meltingpot of niet, met de Amerikaanse gastvrijheid is het volgens haar bedroevend gesteld. Na de aanval op Pearl Harbor werden de Aziaten in de Verenigde Staten bijvoorbeeld met de nek aangekeken. Ongeveer 120.000 Japanners werden zelfs naar concentratiekampen gedeporteerd. Er is ook kritiek voor Barack Obama, die Guantanamo Bay nog steeds niet heeft gesloten en Latijns-Amerikaanse immigranten het land blijft uitzetten. De president heeft haar vorig najaar een lintje omgehangen voor haar literaire verdiensten, maar die Presidential Medal of Freedom staat een kritische blik op zijn beleid kennelijk niet in de weg.

Amerika is een smeltkroes van culturen en dus zijn de personages afkomstig uit alle windstreken, maar hun typering blijft beperkt tot een handvol stereotypen. Fransen drinken pernod, eten baguettes en stinken naar knoflook, en Japanners serveren eten in mooie houten bakjes, houden theeceremonies en sjouwen rond met samoeraizwaarden. Allende kan onderhoudend vertellen, maar van diepzinnigheid kan ze niet worden verdacht.

ISABEL ALLENDE

De Japanse minnaar.

Vertaald door Henk van den Heuvel, Wereldbibliotheek, 320 blz., 19,99 euro. Oorspronkelijke titel: 'El amante japonés'.

De auteur: brak in 1982 door met Het huis met de geesten en is de best verkochte Spaanstalige schrijfster ter wereld. Haar werk wordt vertaald in 35 talen. Vorig jaar werd ze door Barack Obama met de Presidential Medal of Freedom gehonoreerd.

Het boek: de verboden relatie van een rijke Joodse vrouw met een Japanse tuinman.

ONS OORDEEL: een typische Allende, onderhoudend, maar voorspelbaar.

Marijke Arijs ■

Verberg tekst

De Japanse minnaar is de 21ste titel van Isabel Allende (º1942). De Chileense laat het verhaal spelen in San Francisco, waar ze sinds 1988 woont.

Ouderdom, pijn, oorlogsleed en dood krijgen in de roman een belangrijke rol, maar het is ook een verhaal over passie. 'Het enige wat ik als auteur en mens belangrijk vind, is hartstocht', zei Allende begin juni in de Spaanse krant El País. 'Passies zetten het leven en de wereld in beweging. In de VS worden mensen beteugeld door rationaliteit. Hoe eng is een wereld waar je alleen aanvaardt wat je hoort en onder controle hebt en koopt en verkoopt! Als je je beperkt tot het rationele, haal je alle leven en dynamiek uit de literatuur weg.'

Clandestiene liefde

De titel De Japanse minnaar mag dan verwijzen naar een man, zoals bij Allende gebruikelijk is, zijn de hoofdpersonages vrouwen. Centraal staat de clandestiene liefde van Alma Belasco, een hoogbejaarde Poolse kunstenares die woont in Lark House, een verzorgingstehuis in Californië. Allende alterneert Alma's verhaal met dat van een jonge Moldavische, Irina Bazili, die in Lark House aan de slag gaat.

Voor de 23-jarige Irina, die een zwerversbestaan achter de rug heeft, is het werk op het groene, weelderige domein een 'adempauze in haar bestaan'. Ze is geïntrigeerd door de stijlvolle Alma. Wanneer deze haar een bijverdienste als secretaresse voorstelt, neemt ze het aanbod gretig aan. De oude dame blijkt een bron van mysteriën. Van wie komen de gardenia's en de brieven die wekelijks bezorgd worden? En waar leiden de frequente escapades heen waar ze met glinsterende ogen van terugkeert? Irina probeert Alma's geheimen te doorgronden en wordt daarin bijgestaan door kleinzoon Seth, die verliefd wordt op haar.

Van Allende hoeven we geen literaire mirakels te verwachten, maar ze is wel een geboren vertelster. Haar personages buigen op een verrassende geschiedenis, die met mondjesmaat aan de lezer ontvouwd wordt. Soepel manoeuvreert de Chileense tussen het heden en het verleden van Alma en Irina. Terwijl de laatste Seth op afstand houdt omdat ze eerst in het reine moet komen met haar jeugdtrauma's, ontrafelt ze de geheimen van haar bazin.

Samen met Irina achterhalen we waarom Alma als zevenjarige naar de VS werd gestuurd en hoe ze bij haar oom en tante in San Francisco de mannen van haar leven ontmoette: haar neef Nathaniel Belasco en Ishimei Fukuda, de zoon van de tuinier.

Oud worden

Opmerkelijk is dat de schrijfster die bekendstaat om haar bloemrijke stijl ditmaal een pak zuiniger omspringt met adjectieven en beelden. Ondanks de weinig vreugdevolle thema's is de boodschap positief. Geluk is voor iedereen weggelegd, laat Allende een resident van Lark House zeggen: 'Geluk is niet uitbundig of luidruchtig, zoals blijdschap of vrolijkheid, geluk is stil, rustig, zacht, het is een toestand van innerlijke voldoening die je op gang brengt door van jezelf te houden.'

Zelfs verouderen heeft voordelen, stelt datzelfde personage: 'Ik hoef niets te bewijzen, ik hoef niet meer te rennen, elke dag is een geschenk en ik geniet er met volle teugen van.'

ANNICK VANDORPE ■

Verberg tekst

Alma wordt door haar ouders in 1939 vanuit Polen naar Amerika gestuurd. Ze vormt samen met haar neefje Nathaniel en Ishimei, zoon van de Japanse tuinman, een hecht groepje. Maar tijdens en na de oorlog is de samenleving zo vijandig dat Alma met Nathaniel trouwt ondanks haar grote liefde voor Ishimei. Als Alma veel later in een bejaardenhuis woont, vertelt ze haar geschiedenis aan haar verzorgster, Irina die zelf geheimen uit haar verleden moet verwerken. Aan de hand van de ervaringen van de kinderen worden historische gebeurtenissen op een gevoelige en ontroerende manier beschreven: Jodenvervolging, discriminatie in de Verenigde Staten, kindermisbruik, de opkomst van aids. Het is ook een prachtig liefdesverhaal van verschillende mensen die tegen de verdrukking en heersende moraal elkaar blijven ontmoeten. Ondanks alle tragedies is het een opgewekt verhaal over echte mensen die in weerwil van alle tegenwerking hun geluk proberen te vinden. Eigenlijk zijn het allemaal korte verhaaltjes die aan elkaar geregen worden tot een realistische achtergrond van een grote liefde. De in de Verenigde Staten wonende Chileense auteur (1942) is een van de bekendste Spaanstalige auteurs. Vrij kleine druk. Verberg tekst