Sandbergs roman Leven tot elke prijs begint in 1953 in Stockholm. Maj zit met haar kinderen in een hotel, waar ze de 50ste verjaardag van haar man gaan vieren. Maar hij is de hort op. Ooit heeft hij Maj in een dronken woedeaanval met een mes bedreigd. In de jaren dat we Majs leven volgen, vecht haar man tegen zijn neiging tot alcoholisme - soms heeft hij een terugval, maar over het algemeen is hij een zorgzame echtgenoot en vader.

Iedereen doet zijn best in dit boek, dat valt niet te ontkennen, maar het leidt niet tot veel. Zolang niemand lelijke roddels over ze verspreidt en ze genoeg geld hebben om er netjes uit te zien, mogen ze niet klagen, meent Maj.

Het is Sandbergs sprankelende schrijfstijl die je aan dit boek gekluisterd houdt. Haar beschrijvingen zijn scherp, haar zinnen golven, de gedachten stromen en vloeien. Eerste en derde persoon wisselen elkaar soms binnen één regel af, dialogen worden opgenomen in Majs gedachten. Dat geeft de verteltrant een kabbelende nonchalance, die knap vertaald is, en die aan de gedachtestromen van Virginia Woolf doet denken.

Majs dagen worden bepaald door eten koken, opruimen en feestdagen voorbereiden, met een korte pauze als het 'huismoederhalfuurtje' op de radio is. Eigenlijk is er ook heel wat drama in Majs leven. Tijdens haar menstruatie verliest ze te veel bloed, waardoor ze in het ziekenhuis belandt, haar dochter wordt depressief, haar man verliest zijn baan en heeft een affaire. Maar Maj vestigt zo min mogelijk aandacht op de lastige kanten van haar bestaan. Onderling spreken ze er amper over en al helemaal niet met mensen buiten het gezin, want stel je voor wat de mensen zouden denken.

Als Maj in de zomer met een groep vrouwen op een grasveld meedoet aan een partijtje slagbal, spoort ze zichzelf aan om haar verlegenheid niet te laten merken: 'Moedig jezelf aan! Verdorie! Zet hem op!' Ze valt en breekt haar enkel. Achteraf merkt een van de vrouwen op: 'Je bent een ware entertainer, Maj, die weet hoe je andere mensen vermaakt.' De lezer weet hoe ongelukkig ze vanbinnen is.

Naast elkaar

Hoewel we vooral Majs gedachten volgen, gaan we soms met haar man Tomas mee. Door deze wisselingen van perspectief wordt pijnlijk duidelijk hoezeer de twee langs elkaar leven. De verstilde spanning tussen de echtelieden, de onuitgesproken verwijten doen aan Bergman-films denken.

In de jaren zestig zijn Majs kinderen tieners. Ze maken de school af, gaan studeren en houden er dwaze ideeën op na, vindt moeder. Haar zoon heeft wisselende vriendinnen, zonder aan trouwen te denken. Ze voelt zich van haar kinderen vervreemden, maar zoals altijd past ze zich aan en tracht ze het de anderen naar de zin te maken. Ondanks de beklemmende normen van die tijd, leer je in Leven tot elke prijs een vrouw en een wereld kennen die je niet wilt verlaten.

JANNAH LOONTJENS ■

Verberg tekst

Deze roman van de Zweedse schrijfster/psychologe (1971), het slotdeel van een bekroonde trilogie*, portretteert een gezin dat zich in de groeiende Zweedse welvaartsstaat van de jaren vijftig van de twintigste eeuw koste wat koste probeert aan te passen om te overleven (titel). Net als in Virginia Woolfs (motto) 'Mrs. Dalloway' (1925) beslaan de overwegingen van huisvrouw Maj het overgrote deel van het boek (afgewisseld met die van haar man Tomas), met de nadruk op het bestieren van het huishouden (feestvoorbereidingen!), waarin stress, gepieker en miscommunicatie dreigend werken. Tomas wordt door een manager van buitenaf uit het familiebedrijf gedrukt, raakt aan de drank en begint een affaire. De vervreemding van elkaar en van hun kinderen Anita en Lasse (vooral in de jaren zestig) is onafwendbaar, vervat in meanderende gedachten vol zorgen en verlangens, waarin hun ‘echte’ gedachten (schuin gedrukt) haaks staan op de schone schijn die ze naar buiten toe proberen op te houden. Door Maj’s hoofdaandeel en de gedetailleerde huishoudelijke beschrijvingen is de roman nog het meest geschikt voor vrouwelijke lezers. Verberg tekst