"In het centrum ligt de berg Sumeru", krijgt de Italiaanse Pietro te horen van een oude Nepalees. "En daarrond liggen acht kleinere bergen en acht zeeën. Zo zien wij de wereld." Pietro is naar de Himalaya gereisd, omdat hij de bergen wou zien natuurlijk, maar ook omdat hij niet langer thuis kon blijven. Het Nepalese wereldbeeld doet hem terugdenken aan zijn kindertijd, toen hij samen met Bruno het verlaten Alpen-dorp Grana verkende, hoe ze de vervallen huizen binnendrongen, nog wat oud gereedschap vonden en vrienden voor het leven werden.

De vriendschap tussen Pietro en Bruno staat centraal in Paolo Cognetti's roman De acht bergen, een paar maanden geleden bekroond met de prestigieuze Premio Strega. Pietro is de zoon van een koppel uit de Veneto dat in 1972 trouwde aan de voet van een Dolomieten-piek om de dag nadien naar Milaan te verhuizen. Niet omdat ze er zin in hadden, maar voor het werk. Zij werd wijkverpleegster en hij chemicus in een groot bedrijf. Op zonnige dagen konden ze in de verte de witte Alpen-toppen zien. Hier beneden heb je fabrieken in beroering, overvolle sociale huurflats, straatrellen, mishandelde kinderen en tienermoeders, dachten ze dan steevast, daar boven ligt de sneeuw.

Daarom trokken ze elke zomer de bergen in, naar Grana, waar Pietro Bruno ontmoette die door een oom werd opgevoed en ervan droomde kaasmaker te worden.

In Grana werden moeder en vader andere mensen. Zij fleurde op terwijl ze haar zoon onder de koude kraan waste, terwijl hij zijn nukkige zelve afwierp en Pietro vol overgave leerde hoe hij de hoogtelijnen op een kaart kon lezen. Meestal trok hij er alleen op uit, soms nam hij zijn zoon en Bruno mee de bergen in, om hen te tonen dat die ook een geheugen hebben, opgeslagen in het gletsjerijs.

Maar kleine jongens worden groot en als puber brak Pietro met zijn vader en Bruno. Hij trok naar Turijn en vergat zijn verleden. Tot zijn vader stierf en hem een stukje grond naliet in Grana. Zo kwam Pietro Bruno weer op het spoor, en ontdekte hij dat zijn vader de voorbij jaren de bergen niet in zijn eentje was gaan verkennen, maar wel in het gezelschap van Bruno, die een surrogaatzoon voor hem was geworden. Pietro keert Turijn daarop definitief de rug toe en gaat op zoek naar sporen van zijn vader, in de schriftjes die deze in blikken doosjes achterliet in de bergen, maar ook diep in zichzelf.

Geur van natte aarde

Paolo Cognetti blijkt een Italiaanse David Vann te zijn. Weergaloos beschrijft hij de ruwe, ingehouden kracht van het gebergte en wat dit in mensen losmaakt. Een proeve van menselijke geologie, zou je kunnen zeggen, een wetenschap die wij stedelingen al lang niet meer kennen. Dit boek gaat over de geur van natte aarde, het geluid van de hoeven van een gems op de rotsen en het gevoel ergens thuis te zijn waar alles verandert, maar tegelijkertijd ook altijd hetzelfde blijft. "Wie zal meer hebben geleerd?", vraagt de oude Nepalees aan Pietro nadat hij Bruno en zijn Alp ingeruild heeft voor de vele pieken van de Himalaya, "hij die de tocht langs de acht bergen heeft gemaakt of hij die de top van de berg Sumeru heeft bereikt?".

Verberg tekst

In onopgesmukte zinnen neemt Paolo Cognetti de lezer mee naar een wereld waar je als niet-bergbewoner weinig weet van hebt, en die weliswaar zwaar en hard kan zijn, maar waarvan vanwege zijn eenvoud en puurheid ook een zekere aantrekkingskracht uitgaat. Een ontroerende roman, en een terechte winnaar van de Premio Strega, de belangrijkste literaire prijs van Italië.

Vertaald door Yond Boeke en Patty Krone, De Bezige Bij, 240 blz., 19,99 €.

Pietro groeit als enig kind op in het Milaan van de jaren zeventig en tachtig. Als hij 11 is, neemt zijn vader hem voor de eerste keer mee op een bergtocht in het gebied van de Monte Rosa in Noordwest-Italië. Het gezin huurt een huisje in een afgelegen dorp aan de voet van het massief. Tijdens een van hun verblijven daar sluit Pietro vriendschap met Bruno, een in zichzelf gekeerde jongen die koeien hoedt, de streek op zijn duimpje kent en zijn vriendje uit de stad meeneemt op lange ontdekkingstochten door de bossen, langs de beken en gletsjers.

Aanvankelijk begrijpt Pietro niet goed wat zijn eenzelvige vader daar ver boven de boomgrens zoekt. Als puber krijgt hij er genoeg van en de relatie met zijn vader begint te stokken. Ondertussen is de liefde voor de bergen Pietro in de aderen gaan zitten.

Als Pietro's vader overlijdt en hijzelf inmiddels volwassen is, komt hij te weten dat zijn oom naar wie hij is vernoemd, vele jaren geleden tijdens een bergwandeling met zijn vader is omgekomen onder een lawine. Zijn vader blijkt hem een stukje grond niet ver van Bruno's huis te hebben nagelaten om daar een berghut te bouwen, een klus die Pietro samen met Bruno klaart en die hun vriendschap verdiept. Dat simpele onderkomen zal vanaf dan het epicentrum van Pietro's leven zijn.

Er mag een wat hyperige sfeer hangen rond De acht bergen, waarmee Paolo Cognetti (1978) dit jaar de Premio Strega won, de roman zelf verheft zich majestueus boven iedere twijfel. Cognetti vertelt een indringend verhaal over de liefde voor dierbare plekken, de pieken en dalen van vriendschappen, en vooral over de genadeloosheid van de natuur, die de mens uitdaagt. Cognetti's taal is helder als murmelend smeltwater, alles ademt liefde uit voor de wereld daarboven die de verteller verzoent met 'de ellende beneden in het dal'.

Zelden zo vaak met een dichtgeschroefde keel geworsteld als tijdens het lezen van deze prachtroman.

*****

Uit het Italiaans vertaald door Yond Boeke en Patty Krone.

De Bezige Bij; 240 pagina's; € 19,99.

Verberg tekst

Voor de ene zijn het hinderlijke stenen puisten, voor de ander zijn bergen majestueuze uitdagingen. De vader van Pietro behoort tot de laatste categorie: elke piek in het landschap dient beklommen te worden, de ideale remedie tegen de stadsstress van Milaan. Dus wordt iedere vakantie op wandelschoenen doorgebracht. En omdat vaders nu eenmaal vaders zijn, moet zoonlief telkens mee, hoogteziekte of niet. Eigenlijk blijft Pietro liever beneden, lezend in een hoekje, dromend van een carrière als filmmaker, maar het alpinisme werkt aanstekelijk en wanneer hij in de lokale bouwvakker Bruno een levensvriend ontdekt, begint het ruwe bergleven aan hem te trekken.

‘Klassiek’ is het woord dat spontaan bij je opkomt bij het lezen van De acht bergen van Italiaans talent Cognetti, een gedegen verhaal over zoons die met hun vaders worstelen, over zwijgzame mannen die liever de natuur in trekken dan met hun vrouwen te praten, over stad versus platteland. Geen punten voor originaliteit maar Cognetti bekoort met zijn fraai taalgebruik en vermijdt slim de meligheid. In mindere handen was dit de zoveelste Walden-kloon geworden.

***

De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: Le otto montagne), 240 blz., € 19,99.

Verberg tekst

Pietro is een eenzame stadsjongen die met zijn strenge vader, een chemicus, en zijn lieve moeder, een sociaal assistente, in Milaan woont. Het gezin heeft één passie: het gebergte. In het dorpje Grana, aan de voet van de Monte Rosa, koopt de vader een landhuis, waar het gezin de zomervakanties doorbrengt. Pietro leert er een plaatselijke jongen kennen, Bruno. Hun vriendschap is de rode draad in de roman. De jonge Pietro wordt door zijn vader ingewijd in het verkennen van de bergen. Het gebergte wordt stilaan bij Pietro een manier van denken. Eenmaal volwassen maakt hij meerdere reizen naar Nepal, maar hij keert altijd naar Grana en Bruno terug. In het tweede deel van de roman gaat hij in de bergen op zoek naar zichzelf. Met spijt constateert hij hoe de bergen hun schoonheid verliezen, doordat ze steeds meer in handen vallen van het toerisme. De titel van de roman verwijst naar een Nepalees verhaal, dat de wereld voorstelt als een wiel met acht bergen. In het centrum staat de hoogste berg, Sumeru. Deze mooie Bildungsroman won in 2017 terecht de Premio Strega. Verberg tekst

In 1336 beklom de humanist Francesco Petrarca samen met zijn broer Gherardo de Mont Ventoux en keek met bewondering naar de Italiaanse Alpen. Het was de eerste keer dat het majestueuze berglandschap, de ruggegraat van het Italiaanse schiereiland, de hoofdrol kreeg in een literaire tekst. Tegelijkertijd gebruikte Petrarca zijn moeizame beklimming en het berglandschap als metaforen van de menselijke ziel, van de moeite die het kost om tot de essentie, de ultieme betekenis van ons leven te geraken.

Het schitterende berglandschap van Noord-Italië is ook het zwaartepunt van de verrassend klassieke roman 'De acht bergen', bekroond met de Premio Strega, waarin Paolo Cognetti het verhaal vertelt van een vader, zijn zoon en diens beste vriend.

Het boek draait om de moeizame relatie tussen Pietro en zijn vader, die verwikkeld lijkt in een eeuwigdurend conflict met de wereld, ongelukkig in zijn werk en het Milanese stadsleven. Verlichting en geluk vindt de vader alleen hoog in de bergen, in een zuiverende eenzaamheid met zijn enige kind. Als jongen probeert Pietro hem te doorgronden, maar uiteindelijk wil hij niet meer mee op zijn steeds hogere beklimmingen. Zijn vader laat het gebeuren en zo raken vader en zoon meer en meer van elkaar vervreemd. In de daaropvolgende jaren probeert geen van beiden de steeds groter wordende afstand te overbruggen, totdat Pietro in Turijn bericht krijgt dat zijn vader plotseling is gestorven, een hartaanval achter het stuur.

De dood is nooit het einde van de relatie met een ouder. Met zijn testament lokt Pietro's vader hem weer naar het berglandschap van zijn jeugd. Hij heeft hem daar een perceel met een bouwval nagelaten en de bouwplannen toevertrouwd aan Bruno, Pietro's beste jeugdvriend die is opgegroeid in de bergen en daar altijd is gebleven. Een langdurig onderbroken vriendschap wordt zo kostbaar nieuw en duurzaam leven ingeblazen.

Door op de bergpaden te lopen in de voetstappen van zijn vader gaat Pietro zich alsnog met hem verbonden voelen. Ook hij herkent nu de verlichting van echtheid en zuiverheid, telkens wanneer hij de wereld omruilt voor de eenzaamheid van de bergen, of het nu de Noord-Italiaanse Alpen zijn of de toppen van Tibet en Nepal. Ten slotte ontdekt hij het geheime schuldgevoel dat zijn vader als een last met zich mee heeft gesleept, maar altijd heeft verzwegen: die ene berg waar je als mens niet naar terug kunt keren en die ook in Pietro's leven zal opdoemen.

'De acht bergen' is een prachtig boek over eenzaamheid, familierelaties en vriendschap. Over de ultieme onkenbaarheid en onbereikbaarheid van de eigen ziel en die van de ander. Over de archetypische tegenstelling tussen reizigers en achterblijvers. Mensen als Bruno, die trouw blijven aan hun geboortegrond en de plaatsen van hun wordingsgeschiedenis, én mensen als Pietro, die juist wegvluchten, rusteloos over de aarde reizen, op zoek naar een andere en betere stek, maar zonder dat ze hun wortels ooit helemaal kunnen afschudden.

Het is een grote verdienste dat Cognetti zijn verhaal vertelt zonder het sensationeel, sentimenteel of melodramatisch te maken. Het is ingetogen, authentiek en oprecht, zonder grote wendingen. De belangrijke veranderingen gebeuren gewoon of ze sluipen langzaam en geruisloos voort en dringen pas tot het bewustzijn door als ze voltrokken en onomkeerbaar zijn. Als een ondergrondse rivier die opeens aan de oppervlakte verschijnt.

In overeenstemming met de tijdloze en haast mythische dimensie blijven de echte geschiedenis, de actualiteiten in dit boek veelal op de achtergrond. Toch beroeren ze ook de hoofdpersonen van 'De acht bergen'. Bruno en Pietro ondervinden de recente economische crisis die zich in Italië ongekend zwaar heeft gemanifesteerd en een hele generatie van jongeren achterliet in woede en teleurstelling.

Ook zien we het leeglopen en langzaam verdwijnen van de mooiste plekken van het Bel paese, de duizenden kleine dorpjes op onbeschrijflijk mooie maar ook vaak zeer afgelegen plekken. Door economisch of natuurlijk geweld worden ze van de kaart geveegd, tergend langzaam of in een paar minuten, met verwoestende lawines of een paar krachtige schokken van de aarde. In beide gevallen lijkt het proces onherroepelijk en onomkeerbaar. Ook voor dit sublieme maar zo kwetsbare deel van Italië en voor zijn bewoners vormt dit authentieke boek een waardig monument.

oordeel

Ingetogen, authentiek, oprecht.

De Bezige Bij; 224 blz. € 19,99.

Verberg tekst