Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika combineert haar honderdjarig bestaan en de vijftigjarige onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo in één groot feestproject: Congo 2010. Niet alleen het museum zelf en zijn koloniale oorsprong staan hierbij in de kijker, ook wordt er actief geparticipeerd in de kennisoverdracht tussen Belgische en Congolese wetenschappers. 67 Belgische, Congolese en andere internationale wetenschappers vertrokken eind april op expeditie langs de Congostroom. Deze levensader van Congo, '4700 km bruisende natuur en cultuur', werd tijdens de koloniale periode voor het laatst in kaart gebracht. Meteen een gelegenheid om de veranderingen van meer dan een halve eeuw gedeeltelijk in kaart te brengen. Maar dat is slechts een klein onderdeel van het grootschalige multidisciplinaire onderzoek dat in een periode van een zestal weken op vijf locaties op en langs de Congostroom uitgevoerd wordt over een lengte van 1750 km, tussen Kisangani en Kinshasa. Het 'doel is om alle toegankelijke habitats in en rond de stroom te onderzoeken, ecologische metingen van het rivierwater uit te voeren en een biologische verzameling van allerlei plant- en diersoorten aan te leggen. De verzamelde specimens zullen zowel in Kisangani als in België bewaard worden'. Daarmee kadert deze expeditie (waaraan naast het Afrikamuseum ook het Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en de Nationale Plantentuin van Meise participeren) niet alleen in het internationale Jaar van de Biodiversiteit, maar wordt ook een basis aangereikt om het wetenschappelijke onderzoek in Congo zelf in een stroomversnelling te krijgen. Een proces dat al in 2004 met de tentoonstelling Natuur en cultuur in de Democratische Republiek Congo in de verf gezet werd. De huidige expositie Congostroom, 4700 km bruisende natuur en cultuur trekt ook de kaart van de multidisciplinaire benadering om de natuurlijke en culturele biodiversiteit van het Congorivierbekken te ontsluiten. De gelijknamige minicatalogus behandelt de geologische, cultuur-historische, biologische en sociaaleconomische evolutie van het gebied in korte, op mensenmaat geschreven hoofdstukken. Het jubileumjaar wordt tevens gebruikt om de doelstellingen rond collectievorming, wetenschappelijk onderzoek, kennisverspreiding en internationale samenwerking te updaten in het boekje Koninklijk Museum voor Midden-Afrika : centrum voor onderzoek en verspreiding van kennis.

Het publieke gezicht van de Congo 2010-expeditie is ongetwijfeld reporter Rudi Vranckx. Als partner van het eerste uur rapporteert de VRT wekelijks over de ontwikkelingen. Vranckx is ook de man achter de documentairereeks 'Bonjour Congo' (Canvas), waarin hij door het land reist en praat met iedereen die zijn pad kruist. Even oud als het onafhankelijke Congo versloeg hij in het verleden onder meer de oorlog in Oost-Congo in de jaren negentig. Recent herontdekte Vranckx het land door het een jaar lang te doorkruisen van oost naar west in de voetsporen van de eerste ontdekkingsreizigers, zoals zijn jeugdheld Henry Morton Stanley. Zijn reisverslag bundelde hij in het boek De ontdekking van Congo. De Belgische aanwezigheid voedde Vranckx' jeugdige fantasie, maar de huidige realiteit heeft nog weinig met de koloniale herinnering te maken. Oorlog en corruptie hebben het land op de knieën gebracht, de bevolking is een gemakkelijke prooi voor rebellen en de Chinese kolonisators op zoek naar grondstoffen. Vranckx combineert zijn opleiding als historicus en vorming als journalist in een boeiende reisreportage die van Congo een tastbare realiteit maakt, ingebed in haar geschiedenis, in plaats van slechts een koloniale herinnering. Tijdens zijn reis verslond Vranckx een hele bibliotheek aan boeken zowel fictie als non-fictie. Daarbij kon een herlezing van Joseph Conrads Hart der duisternis niet ontbreken, een boek dat onvermijdelijk opduikt in zijn reisverslag. Toch moeten we voor een hachelijke reis door het diepe Congolese binnenland aankloppen bij Marc Hoogsteyns: Heart of Darkness revisited. Deze avontuur-journalist peddelde met een kajak 1500 kilometer over de kronkelende Lukenierivier van Lodja tot Kinshasa. De kleurenfotoreeks vooraan in het boek geeft meteen een idee van de primitieve omstandigheden waarin de reis plaatsvond. De drastische achteruitgang van de Congolese bossen en wildlife was de motor achter dit project dat mede gefinancierd werd door het Fonds Pascal Decroos voor bijzondere journalistiek. Het probleem situeert zich niet zozeer bij de commerciële houtkap die de ontginning van de bossen in het moerasgebied van het Congorivierbekken onrendabel vindt (ze kunnen maximaal twintig procent van het moeraswoud ontginnen), maar bij de plaatselijke bevolking die van de houtkap, platbranden voor landbouw en de handel in bush meat moeten overleven nu het land volledig aan de grond zit. Corrupte militairen organiseren op grote schaal strooptochten met machinegeweren, die het wildbestand sterk onder druk zetten. Hoogsteyns' tocht door de Sankuru-regio, waar sommige mensen in geen dertig jaar een blanke gezien hebben, kadert in het in kaart brengen van de ecologische toestand van Congo. Ondanks de zorgwekkende evolutie blijft de toon van de auteur positief, dankzij de gastvrijheid en de veerkracht van de plaatselijke bevolking. Conrads menselijke drama loopt als een rode draad door dit reisverslag om 'een soort licht te werpen op alle dingen om mij heen ? en op de gedachten in mijn hoofd. Het was behoorlijk droevig ? en meelijwekkend ? op geen enkele manier uitzonderlijk, ook niet erg duidelijk. Nee, niet erg duidelijk. En toch leek het een soort licht te werpen.' Meteen ook een fragment van Conrads citaat, waarmee Hoogsteyns zijn sterk persoonlijke reisverslag inleidt. [Kris van Zeghbroeck] Verberg tekst

Verslag van een reis door Congo van de Belgische VRT-journalist Rudi Vranckx. Een jaar lang doorkruiste hij het land van oost naar west, in de voetsporen van de eerste ontdekkingsreizigers, zoals zijn jeugdheld Henry Morton Stanley. De Belgische aanwezigheid voedde Vranckx' jeugdige fantasie, maar de huidige realiteit heeft nog weinig met de koloniale herinnering te maken. Dat blijkt ook uit zijn chronologische relaas: oorlog en corruptie hebben het land op de knieën gebracht, de bevolking is een gemakkelijke prooi voor rebellen en de Chinese kolonisators zijn er op zoek naar grondstoffen. Tijdens zijn reis verslond de auteur tal van boeken, waarvan hij de lectuur in zijn relaas verwerkte. Hij combineert zijn opleiding als historicus en vorming als journalist in een boeiende reisreportage, die van Congo een tastbare actuele realiteit maakt die is ingebed in haar geschiedenis, in plaats van alleen een koloniale herinnering. Geïllustreerd met kaartjes en persoonlijke schetsen, die de auteur liet uittekenen door Congolese kunstenaars. Achter in het boek een bibliografie en een tijdlijn. Als journalist versloeg Vranckx jarenlang de gebeurtenissen in het Midden-Oosten en de oorlog in Irak, waarover hij o.a. 'Stemmen uit de oorlog'* publiceerde. Verberg tekst