Toen Sandro Veronesi in de zomer van 2018 hoorde dat zijn regering een overvol geladen vluchtelingenboot de toegang tot een Italiaanse haven ontzegde, brak er iets in hem. Hij was met een nieuwe roman bezig, maar schoof dat werk aan de kant. De realiteit oversteeg de fictie, en daarna nam de burger het van de fictieschrijver over. Het resultaat is Blaffende honden, een schreeuw uit het hart van de burger ­Sandro Veronesi, een Italiaan die even niet meer weet of het nog goed komt met zijn land.

Drenkelingen van de verdrinkingsdood redden is behalve een duizendjarige traditie ook een fundamenteel onderdeel van de maritieme erecode, schrijft ­Veronesi. De Italiaanse overheid trad die traditie en erecode niet alleen met de voeten, minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini sloeg velen met verstomming toen hij de levensgevaarlijke boottocht van de Aquarius, met 629 opvarenden aan boord, met een 'cruise' vergeleek.

Dat woord - een cruisevakantie, ofwel een pleziertochtje - nestelde zich in ­Veronesi's hoofd. Hij is diep verontwaardigd over de handelingen van deze Italiaanse regering, maar zeker ook over de toon van het debat over vluchtelingen en migranten in Italië, en bij uitbreiding in heel Europa. 'In Italië zijn onaanvaardbare uitspraken gedaan, maar ook in de rest van Europa hebben politieke leiders blijkbaar schrik dat als ze één drenkeling uit het water halen, ze ineens 10.000 stemmen zouden verliezen', zei Sandro Veronesi in een interview met het journaal van de katholieke Italiaanse zender TV2000.

Hulp bieden aan wie dreigt te sterven op zee is zo'n fundamentele levenskwestie, dat Veronesi de gebeurtenissen van die zomer geen plaats wist te geven. 'Ik was er ondersteboven van', zegt hij tegen TV2000. 'Ik zou zelfs durven zeggen dat het me heeft veranderd.'

Minister van de Onderwereld

Veronesi noemt Matteo Salvini, de radicaal-rechtse sterkhouder van de Italiaanse regering, nauwelijks bij naam. Hij verwijst naar hem als 'een man van het land die de zee niet kent' - een omschrijving die de Siciliaanse succesauteur Andrea ­Camilleri eerder aan Salvini gaf. Veronesi begint zijn pamflet met een open brief aan Roberto Saviano, die onder Italiaanse schrijvers is uitgegroeid tot de antipode van Matteo Salvini. Die laatste wordt door Saviano overigens stelselmatig 'de minister van de Onderwereld' genoemd. Veronesi zoekt steun bij Saviano, en legt hem voor dat hij met het plan speelt om zijn lichaam in de strijd te gooien.

Hij meldt zich aan bij ngo's die vluchtelingen op zee gaan redden, om als vrijwilliger een handje te gaan helpen. Maar omdat die ngo's het steeds moeilijker krijgen om uit te varen, zal de missie van het schip Open Arms waaraan Veronesi wilde deelnemen, uiteindelijk nooit plaatsvinden.

Machteloos en verweesd, en in gedachten wel degelijk midden op zee, blijft Veronesi achter. Hij interviewt Oscar Camps, de oprichter van de ngo Proactiva Open Arms, die uithaalt naar Australië, een land met een fors migratiebeleid dat ook verschillende rechtse Europese partijen inspireert. Australië voert een doorgedreven afschrikkingsbeleid en heeft er in het verleden niet voor teruggedeinsd om migrantenboten op zee terug te drijven. Maar in zijn gesprek met Veronesi gaat Camps nog een stap verder door te suggereren dat Australië doelbewust boten tot zinken brengt, en mensen daarna laat verdrinken. Hoe meer slachtoffers, des te sterker de mensensmokkelaars worden ontmoedigd, zegt Camps. Veronesi tekent het zonder aarzelen en zonder kanttekeningen op. Dat is jammer, want het doet afbreuk aan de rest van zijn betoog. Veronesi loopt zo ook nodeloos het risico om - net als Saviano overigens - enkel te bereiken wie toch al overtuigd was, en te blijven steken in de felle maatschappelijke polemiek die vandaag in Italië woedt.

Terwijl de kracht van dit pamflet nu juist schuilt in de heldere en eenvoudige keuze waarvoor Veronesi andere burgers plaatst. Zonder hulp sterf je op zee. Punt. Dat maakt hulp bieden een kwestie van leven of dood. Praten en discussiëren kan daarna ook nog. Net zoals je bij iemand die aan het doodbloeden is dat bloeden eerst stelpt, en pas daarna vragen stelt. 'Al de rest', zo zei Veronesi tegen de tv-zender TV2000, 'is maar gebabbel. De rest is onzin. De manier waarop niet alleen politici in Italië, maar in heel Europa dit aanpakken, zal een zwarte bladzijde blijven van de westerse democratie.' En is met die woorden eigenlijk niet alles gezegd?

Sandro Veronesi Blaffende honden. Vertaald door Rob Gerritsen, Prometheus, 80 blz., 19,99 € (e-boek 11,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Cani d'estate'.

Verberg tekst

Dit boekje is geen roman van deze bekende schrijver, maar een pamflet. In de zomer van 2018 begint de auteur een campagne tegen het immigratiebeleid van de Italiaanse regering, met name het havendichtbeleid van Salvini, minister van Binnenlandse Zaken. De auteur wil zelf graag aan boord gaan van een van de schepen die drenkelingen oppikken, om zich ook fysiek in te zetten, maar dat blijkt onmogelijk. Hij besluit zijn schrijverstalent te gebruiken om de publieke opinie wakker te schudden. Hij wijst op de eeuwenoude regel dat drenkelingen altijd gered moeten worden, achtervolgt Salvini met tal van argumenten en wisselt zijn tirade af met korte veelzeggende verhalen. Hij grijpt het verjaardagsfeestje van zijn dochtertje aan om te laten zien dat je soms toch iets blijkt te kunnen wat eerst onmogelijk leek. Een gedreven en welsprekend betoog over een groot actueel probleem dat om een oplossing schreeuwt.