In Hotel Ambassade aan de Herengracht in Amsterdam gonst het van de drukte. Naast trossen toeristen met kolossale koffers in het kielzog is er veel pers aanwezig. Fotografen lopen af en aan, in de lobby vindt een interview plaats en op de eerste etage is een cameraploeg in de weer.

Stipt om halfdrie komt de pr-verantwoordelijke van uitgeverij Prometheus binnen met Sandro Veronesi (°1959). De schrijver draagt een donkere jeans en een wollen V-trui, en ziet er getrokken uit. Hij is drie dagen in Amsterdam en zijn planning is strak geregeld. Dit is zijn vierde persafspraak vandaag en onmiddellijk hierna wachten hem een fotosessie en weer een interview. Via een labyrintisch pad worden we naar een afgelegen vertrek in het hotel gebracht. "Houd de tijd in het oog", drukt de dame van Prometheus me op het hart. "En sluit de deur niet, want anders zijn jullie opgesloten!"

Jaloezie

De vermoeidheid glijdt van Veronesi's gelaat als ik hem naar Pietro Paladini vraag, de verteller in Kalme chaos en zijn nieuwe roman Zeldzame aarden. "Na Kalme chaos drong het tot me door dat de lezers en ik een totaal verschillende perceptie van het personage hadden", vertelt hij. "Uit een enquête bleek dat zij dol waren op Paladini. Ze zagen hem aan voor een heilige! Dat verwonderde me want ik vond hem geen bepaald aardige figuur."

Kalme chaos werd in 2006 bekroond met de Premio Strega, de grootste literaire prijs in Italië. Het boek werd wereldwijd een bestseller. We leren er Pietro Paladini kennen als een succesrijke manager van een televisiestation in Milaan, die tijdens de zomervakantie onverwachts weduwnaar wordt. Wanneer zijn tienjarige dochter Claudia weer naar school moet, besluit hij voor de poort te wachten. Hij zegt zijn werkafspraken af en blijft ter plekke, en dat scenario herhaalt zich elke dag. Geleidelijk aan wordt hij een aanspreekpunt voor familieleden en collega's, die hem hun zorgen en leed komen toevertrouwen. Iedereen gaat ervan uit dat Paladini rouwt, maar in de plaats van verdriet voelt hij een 'kalme chaos' in zijn hoofd. De klap blijft uit en na drie maanden spoort zijn dochter hem aan zijn leven weer op te pakken.

"Het slot van Kalme chaos is in feite geen echt einde", zegt Veronesi. "Voor mij was het een uitweg, een manier om het verhaal los te laten, en wel voorgoed, dacht ik toen. Enkele jaren na de verschijning van de roman begon ik de stem van Pietro Paladini evenwel opnieuw te horen. De verfilming met Nanni Moretti heeft daar een rol in gespeeld. Ik had niet aan het scenario meegewerkt omdat ik vind dat je daar als auteur beter buiten blijft. Toen ik de film zag, had ik een eigenaardig gevoel. Een soort jaloezie, eigenlijk. Het personage leefde en was niet meer in mijn grip.

"Ik wilde Paladini in de hand houden en begon te denken aan een vervolgverhaal, maar ik werkte toen aan een ander boek en besloot dat de tijd voor me moest beslissen. Toen ik mijn roman af had, klonk de stem van Paladini opnieuw en toen was het plotseling urgent om met hem verder te gaan, niet alleen om zijn geheim te onthullen en hem zijn lotsbestemming te geven, maar ook omdat hij het geschikte personage was om de onrustbarende toestand van mijn land te illustreren."

Hoe is Italië dan geëvolueerd in de negen jaar tussen Kalme chaos en Zeldzame aarden?

"Twee grote veranderingen hebben zich voorgedaan. Ten eerste hebben de Italianen de hoop op een toekomst verloren. Al enkele jaren is er een emigratiegolf naar andere landen in de Europese Unie aan de gang. Het is een massaal fenomeen bij 19- tot 21-jarigen. Naar het buitenland gaan beleven zij niet als een privilege, maar als een noodzaak: een noodzaak om te studeren, zich te specialiseren en werk te vinden. Over dit aspect spreek ik niet in de roman omdat Claudia (de 18-jarige dochter van Pietro Paladini, AVD) nog te jong is om dit te ondervinden.

"De tweede verandering behelst de constante verarming van Italië. De Italiaanse staat is altijd arm geweest. Gemiddeld was de bevolking bij ons rijker dan in andere landen omdat we geen belastingen betaalden. Toen de crisis toesloeg en mensen hun baan verloren, had de Italiaanse staat geen geld om hen te helpen. Daardoor werd de situatie onmiddellijk zorgwekkend. Net als vijftig of zestig jaar geleden gaapt er weer een kloof tussen een kleine klasse bevoorrechten die de situatie aankunnen en alle anderen die hun spaargeld kwijtraken omdat de staat hen niet kan ondersteunen."

Onzichtbaar Italië

Veronesi laat Zeldzame aarden beginnen bij kilometerpaal dertien op de Via Aurelia bij Rome, een morsige plek waar gebouwen en parkeerterreinen kriskras zijn aangelegd zonder enige urbanisatie - daar heeft de Italiaanse staat geen geld voor. Paladini is vijftig en heeft al vier jaar een nieuwe relatie. Hij heeft zijn hoge functie in Milaan opgegeven en werkt in Super Car, het tweedehandsautosalon van zijn voormalige studiegenoot Lello.

Het verhaal start met een kreeftenalarm: het wegdek voor Super Car is bezaaid met vermorzelde kreeften, wat een ongeval heeft uitgelokt. De kranten hebben het over een invasie van killer-kreeften uit Lousiana, die jaren geleden geïmporteerd werden in Italië, zich exponentieel hebben vermenigvuldigd en een aanval op Rome hebben ingezet.

Paladini was 's nachts op kantoor toen hij een bestelwagen tegen de vangrail zag schampen en een lading kreeften zag verliezen. Hij kampt met een moreel dilemma: 'Nu echter doet het idee dat ik de enige ben die weet wat zich gisterochtend bij het aanbreken van de dag hierbuiten heeft afgespeeld bij mij de gedachte opkomen dat ik wél met deze zaak te maken heb; dat het, in tegenstelling tot wat ik dacht, mij is overkomen. En nu probeer ik weerstand te bieden aan deze verleiding, want me niet betrokken voelen bij dingen die mij niet aangaan is juist iets wat ik meende te hebben bereikt bij het klimmen der jaren.'

Zo weten we als lezer meteen dat we met een onbetrouwbare verteller te maken hebben, want wat voor de ogen van Paladini plaatsgrijpt, gaat hem toch aan? Veronesi kijkt me doordringend aan. "Natuurlijk! Pietro Paladini was al een gevaarlijke man in Kalme chaos, maar de lezer wist dat niet. Hij was een manipulator. Hij manipuleerde omdat hij het verhaal vertelde en omdat hij iemand is die zichzelf voortdurend van alles voorspiegelt. Ik wilde hem tonen in een rustsituatie en duidelijk maken dat hij gevaarlijk is. Hij vlucht voor zijn verantwoordelijkheid en gelooft in zijn eigen leugens. Hij begint de dag met een zware morele fout."

Het eerste deel van de roman, dat 'Een onmenselijke dag' heet, is gewijd aan het volgende etmaal, waarin Paladini al zijn zekerheden zal kwijtspelen. Zijn rijbewijs wordt ingetrokken, hij ontdekt dat zijn vriend Lello hem al jaren in de maling neemt en de autohandel één grote zwendelarij is, hij slaat zijn vriendin en breekt met haar, en zijn dochter Claudia blijkt van huis weggelopen. Naarmate de uren verstrijken, voelt Paladini de grond onder zijn voeten wegzakken. Hij slaat op de vlucht, en voor hij het goed en wel beseft, maakt hij deel uit van 'het onzichtbare Italië' - het Italië van de praktijken die het daglicht niet mogen zien.

Kleinmenselijk

"In mijn ogen vertegenwoordigt Pietro Paladini de doorsnee 'goede' Italiaan en dat is niet positief bedoeld", zegt Veronesi. "De goede Italiaan beschouwt zichzelf als een goed mens en wordt door zijn omgeving ook zo gezien, maar staat nooit ver van de criminaliteit of de illegaliteit. Om over de schreef te gaan en aan de verkeerde kant te belanden, volstaat het dat er iets choquerends plaatsgrijpt."

Paladini is gedurende het overgrote deel van de roman net een speelbal in een flipperkast. Hij wordt het avontuur in gezogen en verliest in een mum van tijd alles wat hij (naar zijn eigen mening) zorgvuldig heeft opgebouwd.

"Maar hij heeft een eigenschap die ik bewonder", zegt Veronesi. "Hij vertrouwt mensen en gelooft in solidariteit zoals in de tijd van onze grootouders. Het is een sterkte die maakt dat ik hem al die gebreken op de rug kan schuiven. Tegenwoordig leven veel mensen in paranoia. Ze lijden liever dan anderen te vertrouwen en zich te laten helpen. Paladini is misschien een beetje naïef want hij vertrouwt iedereen, maar dat is ook de reden waarom hij geholpen kan worden."

Collega's noemen Paladini zonder dat hij dat door heeft 'lulhannes'. Het zal ook bijdragen tot zijn redding. "In het Italiaans noemen we zo iemand een minchione", zegt Veronesi. "Het betekent dat je belachelijk bent, een sul. Het is niet eervol dat Paladini wordt gered omdat hij een minchione is, maar dat is wel wat ik van het begin leuk aan hem vond."

Veronesi schrijft nog steeds in zijn woonkamer, net als in het begin van zijn carrière toen hij jonge zoontjes had en in een krap appartementje woonde. Intussen heeft hij opnieuw kleine kinderen uit een nieuwe relatie, maar zou hij zich gerust een studio kunnen veroorloven. "Vroeger moest ik uit noodzaak werken in het tumult, maar nu wil ik niets anders meer. Ik mag er niet aan denken me terug te trekken in een kamertje alleen. De open ruimte en de mensen die binnen- en buitenlopen stimuleren me."

Net als in Kalme chaos zet Veronesi een ijzersterke verteller neer. Paladini weet de sympathie van de lezer voor zich te winnen ondanks - of misschien net door? - zijn talloze zwaktes. Zijn kleinmenselijkheid maakt hem zeer herkenbaar. Hoe autobiografisch is hij? Veronesi lacht. "Ik ben Pietro Paladini niet, maar hij is mij. Dat geldt voor al mijn personages. Ik heb dat van de Amerikaanse schrijver John Gardner. Aan Raymond Carver (die Gardners leerling was, AVD) zei hij ooit: 'You are not your characters, but your characters are you.'"

Wandelend licht

Het zal uiteindelijk opnieuw de jonge Claudia zijn die haar vader een spiegel voorhoudt en hem een waarheid onder de neus duwt die hij al jaren hardnekkig verdringt. Via de onbevangen blik van het 18-jarig meisje confronteert Veronesi de lezer op een subtiele en suggestieve wijze met de ware omvang van de tragiek van Paladini. Het is hier dat de zeldzame aarden opduiken - mineralen die via een ingewikkeld scheikundig procedé gewonnen worden uit andere stoffen - en dat de schoonheid van de titel haar volledige gewicht krijgt.

Zeldzame aarden is net zoals Kalme chaos een boek dat je verward achterlaat. Een derde roman over Pietro Paladini volgt niet, niet omdat de beste man sterft - "ik behoor niet tot de categorie van grote schrijvers zoals Nabokov die hun personages kunnen doden", klinkt het bescheiden - maar om een reden die in de hartroerende slotscènes besloten ligt.

"Ik ben nieuwsgierig naar Claudia", zegt Veronesi. "Ik zou haar graag een vrouw zien worden, maar als ze terugkeert, dan zal dat vast in een totaal andere context zijn."

Een intuïtieve schrijver, noemt hij zichzelf. Als hij aan een nieuwe roman begint, heeft hij slechts een vaag idee van waar het verhaal zal eindigen. "Het enige wat ik doe, is me overgeven aan de stem die in mijn hoofd klinkt. En als het schrijven niet gaat, houd ik ermee op."

In Zeldzame aarden staan verscheidene verwijzingen naar de Italiaanse schrijver Italo Calvino (1923-1985). Als ik dat bij Veronesi aankaart, breekt zijn gelaat open in een glimlach. "Lang voor ik bezig was met schrijven, was Calvino al een personage in mijn leven. Hij woonde in de Maremma, waar ik de zomers doorbracht met mijn familie. Als ik 's avonds met vrienden naar het strand ging, zagen we vaak een man die langs de vloedlijn liep en met een zaklamp een boek las. Dat wandelend licht was Calvino."

Gebons doet ons opschrikken. Het is halfvier, mijn tijd is om.

"Weet je", zegt Veronesi met een blik op de deur, die toch in het slot blijkt te zijn gevallen. "Ik durf het bijna niet te zeggen, maar als ik een manuscript af heb, ga ik met de eerste gedrukte pagina naar het graf van Calvino en wrijf ik die over zijn steen, net zoals je tomaten en look over brood wrijft. Ik ben nochtans niet bijgelovig."

Sandro Veronesi, Zeldzame aarden, Prometheus, 377 p., 19,95 euro. Vertaling: Rob Gerritsen.

ANNICK VANDORPE ■

Verberg tekst

Niet vergeten polsen of er een vervolgfilm met opnieuw Nanni Moretti in de hoofdrol op stapel staat - mijn laatste gedachte voor ik Sandro Veronesi onder ogen kom. Een geslaagdere verfilming van zijn in alle opzichten overrompelende roman Kalme chaos kon hij zich niet wensen. Moretti schittert als weduwnaar Pietro Paladino, die maandenlang in zijn auto voor een schoolpoort kampeert onder het mom er te waken over zijn dochter. Wie dat roerloos, huichelachtig en immer in zichzelf pratend personage al eens overtuigend kon vertolken, speelt de Pietro Paladino uit Zeldzame aarden met de ogen dicht. In het vervolgverhaal - we zijn acht jaar verder, Pietro woont met Claudia in Rome waar hij auto's verkoopt - leidt een alweer 'onmenselijke dag' immers niet tot stilstand maar tot een vlucht. Tot ware kalme chaos, in zijn volle en bijgevolg ook onheilspellende betekenis.

Hebt u, zoon van en ook zelf een gediplomeerd architect, twee spiegelhuizen gebouwd - het laatste een vervolmaking van het eerste?

'Al mijn boeken zijn architecturaal opgebouwd. Ik ben nu eenmaal door architecten onderricht, niet door schrijvers. Bij aanvang van een nieuw boek maak ik dus tekeningen, geen notities. Eens de maquette er is, kijk ik hoe haar in een literaire traditie te plaatsen. Architectuur en literatuur komen immers in wezen op hetzelfde neer: zij verhalen de relatie tussen mens en ruimte. Om Zeldzame aarden zijn spiegelende plek tegenoverKalme chaos te geven, ruimtelijk, stond onder meer de contrapasso van Dante model. In La Divina Commedia wacht de mens in de hel de straf die zijn aardse zonde weerspiegelt.'

De contrapasso die u voor Pietro, meester in het (zelf)bedrog, hebt bedacht is dat hij door zijn compagnon wordt meegesleurd in een autozwendel. De leugenaar wordt belogen en reageert zoals we het van hem gewend zijn: hij vlucht. Is zijn escapistisch gedrag u vertrouwd?

'Bij de bouw van mijn romankamers kan ik alleen maar uit dagelijks nieuw binnenrazende ervaringen putten. Het leven is in beweging. Als halfweg een zin de telefoon overgaat omdat een van mijn kinderen(Veronesi heeft vijf kinderen, drie uit een eerste, twee uit zijn tweede huwelijk, red.) een ongeluk heeft gehad, dan moet ik rennen en de bewuste zin drie weken later voltooien - versta: wanneer ik door het gebeurde een ander mens ben. Mijn schrijven situeert zich dus altijd in het spanningsveld tussen de aardverschuiving die een roman op zich teweegbrengt en de stormen die op mijn leven inbeuken. De enige manier om orde te scheppen in de chaos is om kalm te blijven. Ik bied de gebeurtenissen het hoofd - ook als ze me maanden van mijn roman houden - of ik verleen ze toegang tot mijn roman. Een roman waartegen ik moet vechten, is mijn roman niet.'

Bouwen duurt altijd langer dan gepland.

'In het openingshoofdstuk van Kalme chaos ontsnapt een vrouw ternauwernood aan de verdrinkingsdood omdat ze niet doet wat mij als kind werd ingepeperd toen ik leerde zwemmen: ga nooit in gevecht met de zee! Zwem en voel je veilig, maar weet dat zij zich op een dag tegen jou zal keren. Probeer dan niet krampachtig naar je vertrouwde wal terug te keren, dat wordt je dood. Laat je door haar meevoeren en op een onbekend strand uitspuwen. Om je bestemming te bereiken moet je bereid zijn je onderweg aan koers veranderende krachten over te geven.'

Pietro heeft zijn koers zelf gewijzigd: Milaan en de tv-wereld en daarbij horende macht en status behoren naar zijn zeggen tot zijn 'vorige, opgegeven en afgezworen leven'.

'Pietro vat de acht ongeschreven jaren samen als koos hij weloverwogen voor een authentieker leven, terwijl de echte reden stukken banaler was. Hij is dan ook een verdringingsmachine. Een manipulator van de gevaarlijke soort: hij gelooft zijn eigen leugens, wat paranoia veroorzaakt bij wie hem liefheeft. Claudia bijvoorbeeld voelt dat er iets niet klopt, maar zoekt de schuld niet bij haar vader. Hoe zou ze ook? Hij verdraait en vervormt alles tot hij weer die eerlijke en fatsoenlijke man lijkt die ook maar lijdt en worstelt. En slachtoffers, weet u, treft geen schuld. De reden dat ik het zes jaar met Pietro Paladino heb uitgehouden, is zijn gebrek aan narcisme. Hij heeft één, tegenwoordig uiterst zeldzame, kwaliteit: hij vertrouwt anderen. Dat vertrouwen stelt hem in staat om een reikende hand aan te nemen.'

Zijn we, zoals Pietro beweert, wie anderen in ons zien?

'Zijn voortdurend met andermans blik wisselende handelen is een uiting van zwakte. Van hem als individu en van de porseleinen samenleving waartoe hij behoort. In een zwakke, decadente cultuur als de onze kunnen al je zekerheden om de minste reden - kies maar, het leven is een achtbaan - kapotgeslagen worden. Om dat te voorkomen word je wie anderen zeggen of denken dat je bent. Zo zou het niet mogen gaan! In een sterke cultuur of samenleving heb je juist een stevig fundament waarop je instinctmatig terugvalt. Je reflex is omgekeerd: je koppelt je los van andermans ogen en verdedigt wie je bent. Zelfs als je (nog) niet weet wie je bent.'

Pietro voert, weliswaar ter rechtvaardiging van een laffe daad, aan dat zijn leugens hem verachtelijk maken maar de gelover ervan pathetisch. Kan hetzelfde worden gezegd van Italië, dat zich lange tijd liet verblinden door liegbeest Berlusconi?

'Pietro's gedachte is op z'n minst interessant. Wie belogen wordt, ziet zichzelf als slachtoffer maar de leugenaar ziet in de gelover een pathetische deelgenoot van de leugen. Het echte kwaad zit 'm niet in het feit dat hij liegt, maar dat de ander hem gelooft. Ken je dat liedje "I'm a believer"? In de jaren 60 werd dat naar het Italiaans vertaald, zoals alle Amerikaanse hits toen, en vertolkt door Caterina Caselli. Wat wil nu de grap? In het Italiaans, dat geen woord heeft voor believer, luidt de titel "Sono bugiarda" oftewel "I'm a liar"! Filosofisch gezien maakte de vertaler een volmaakte fout. Verder is het zo dat Italiaanse lezers de voor jou zo zonneklare dubbele gelaagdheid van Pietro - hij staat model voor de doorsnee ontwikkelde, hardwerkende Italiaanse man, vader en zoon in wie Berlusconi smeult - niet opmerken. Enkel buitenlandse lezers ontwaren in Pietro de zwakke veertig-, nu vijftigjarige Italiaanse man die in het duister tast nadat hij zichzelf en de anderen een rad voor de ogen heeft gedraaid.'

U hoort zelf ook tot die eerste generatie sinds mensenheugenis die zijn kinderen geen betere toekomst kan beloven. Hoe voelt dat?

'Mijn oudste zoon woont in Londen, de tweede vertrekt in september en ik houd hen niet tegen. Ik heb niet het recht hun toekomst aan mijn voorwaarden te onderwerpen, want ik maak deel uit van de generatie die de mal voor een slechtere toekomst heeft gegoten. Aangezien ik erbij was en de oorzaken dus duidelijk niet hard genoeg bevochten heb, moet ik nu ook niet het slachtoffer uithangen.'

Claudia, wederom de bode van hoop, toont zich ook dit keer slimmer en sterker dan haar vader. Zijn uw kinderen ook slimmer en sterker dan u?

'Neen. Ik geloof niet dat mijn kinderen sterk zijn. Wil ik ook niet. Het zou oneerlijk zijn dat van hen te verwachten. Een kind heeft het recht om zwak te zijn, terwijl ik, hun vader, de plicht heb om sterk te zijn, hen te beschermen en te helpen. Claudia is zo slim en sterk omdat haar vader maturiteit mist. Pas wanneer hij naar haar lúistert, zijn innerlijke manipulatieve stem het zwijgen oplegt en de werkelijkheid onder ogen ziet, kan hij zijn natuurlijke rol opnemen. Maar die roman ga ik niet schrijven. Aangezien aan het eind van dit boek zijn stem sterft, is Pietro mij niet langer van nut.'

Zoals al uw romans analyseert ook deze de complexiteit van familiebanden en verhoudingen in gezinnen. Is het nest waarin we opgroeien hét fundament van het huis dat we van onszelf bouwen?

'Tegenwoordig - het is echt een dwanggedachte - brengt men alles terug tot dat nest, maar ik wil het belang van het gezin niet overschatten. Ik heb ervaren, als kind én als vader, dat juist autonome, onafhankelijke ervaringen het fundament van je innerlijke monument leggen. Familie is belangrijk, zeker, maar je eigen bouwwerk wordt toch daarbuiten geconstrueerd, te beginnen op school. Ik volg Pietro als hij bedenkt dat de liefde van ouders voor hun kinderen overdreven en gewelddadig kan worden. Mocht zijn dochter sterven, dan zou ook zijn leven ophouden, bedenkt hij. Welnu, dat is toch niet noodzakelijk een betere liefde dan de liefde die je voelt voor andermans kinderen? We overdrijven. Pietro moet zichzelf, zoals hij zegt, doordringen van wat het moeilijkst is voor een vader: Claudia is niet meer van hem, hetgeen betekent dat ze dat nooit is geweest. De zin is voltooid: uw kind is niet uw kind. Het was nooit uw kind. Geplukt uit de Bijbel.'

'Zeldzame aarden' is natuurlijk ook een parabel. Of liever gezegd, een meesterspiegelwoning die niet naast maar op de ruïnes van de vorige is gebouwd, zoals het gaat met zeldzame aarden. Om deze scheikundige elementen te winnen moeten de mineralen waarin ze verpakt zitten vernietigd worden.

'Dat was inderdaad mijn ambitie. Of mij dat ook gelukt is, moet je zelf bepalen.'

Ik vergeet uiteindelijk toch om naar Nanni Moretti en een mogelijke verfilming te vragen. Misschien heb ik de vraag wel verdrongen. Tenslotte moet eerst dit geschreven bouwwerk bewonderd worden.

SANDRO VERONESI

Zeldzame aarden.

Vertaald door Rob Gerritsen, Prometheus, 368 blz., 19,95 euro (e-boek 10,88 euro). Oorspronkelijke titel: 'Terre rare'.

De recensie is in DSL van 8 mei verschenen.

Jelle Van Riet ■

Verberg tekst

'Van nu af aan durf ik niets meer te duiden.' Dat zijn waarschijnlijk de laatste woorden die we te horen zullen krijgen van Pietro Paladini - de man, vader, zoon en weduwnaar uit de bekroonde en verfilmde bestseller Kalme chaos uit 2006. Het voornemen dat hij op het einde van Zeldzame aarden uitdrukt, markeert het einde van een tweeluik waarin het hoofdpersonage tot een lange innerlijke zwerftocht werd gedwongen. Twee boeken lang is 'duiden' precies wat Pietro probeert te doen: zich herinneren, samenvatten, analyseren, en begrijpen wat hem allemaal is overkomen, wat hij allemaal heeft veroorzaakt.

In Kalme chaos (dat je best gelezen hebt voor je aan Zeldzame aarden begint) getuigt Pietro hoe zijn leven tot stilstand komt als zijn vrouw Lara overlijdt. Hij trekt zich terug in zijn auto op het pleintje voor de schoolpoort van zijn dochter Claudia. Zijn abdicatie uit de ratrace van het leven zorgt voor kalmte, maar de chaos in zijn hoofd blijft tot Claudia hem laat weten dat zij hem graag de draad van zijn leven zou zien opnemen.

Een paar jaar geleden stelde Veronesi vast dat Kalme chaos veel vragen onbeantwoord liet. En dat Pietro in tegenstelling tot wat hij wilde geloven en doen uitschijnen, nog niet klaar was met zijn rouwproces en zijn identiteitscrisis. Is Pietro een held of een lafaard, een empathische vriend of egoïstische macho, een open boek of een verstokte leugenaar? Pietro weet het zelf niet. Zijn demonen (de omgang met zijn vader, zijn broer, geld, macht, status, en seksuele verlangens) bezorgen hem zodanig veel schuldgevoelens dat je hem bij elke ontboezeming ook zaken voelt verdringen.

Onzichtbaar Italië

In Zeldzame aarden zijn we acht jaar verder. Pietro is met Claudia verhuisd naar de periferie van Rome om zijn 'horizon te versmallen, inkomen en macht te verminderen, dagelijks op te gaan in banale, gewone taken'. Zijn job in de media heeft hij ingeruild voor een baantje als verkoper van in beslag genomen leasewagens. Zijn nieuwe vriendin is het getatoeëerde straatmeisje D., genoemd naar het voorbehoedsmiddel Dianette, dat volgens haar ouders had 'gefaald'.

Pietro richt zich opnieuw tot ons op het moment waarop hij zich realiseert dat dat opgaan in een banaler maar authentieker leven romantisch maar onhaalbaar is. In Rome kun je je beter verstoppen dan in Milaan, maar als je in de shit zit, zit je in de shit. Dat ondervindt Pietro in eerste instantie als zijn zakenpartner een malafide rol blijkt te spelen in de zaak die aan de oppervlakte de plot beheerst. Voorspelde Veronesi in Kalme chaos nog de mondiale crisis, dat is hij in Zeldzame aarden vooral expliciet over het 'onzichtbare Italië', waar leugenaars en bedriegers als Berlusconi op sympathie kunnen rekenen. Pietro lijkt naar dat onzichtbare Italië te willen vluchten.

Odyssee

Omdat hij in wezen geen lafaard is, gaat het vluchten Pietro niet goed af. Uiteindelijk keert hij als Odysseus met een grote bocht en na veel zelfanalyse terug naar huis. Die poging tot zelfanalyse is niet altijd vergeefs. Maar om structuur in de chaos te brengen, kan Pietro er niet aan weerstaan allerlei toevalligheden op zichzelf te betrekken, en de lezer in dat straatje zonder einde mee te lokken.Zeldzame aarden bevat opnieuw referenties naar films, boeken en liedjes die belangrijk lijken voor Pietro en voor de interpretatie van de roman. Aan Pietro lijkt Veronesi alvast te willen zeggen dat die stroom van informatie hem niet dichter bij zijn waarachtige kern brengt, maar eventueel wel naar nieuwe horizonten.

Veronesi gaf Pietro's vlucht de structuur van een fuga. Uitweidingen en nieuwe zijsprongen volgen elkaar op. Het is doorklikken en swipen in deze roman waarin ook het gebruik van sociale media een thema is. De stroom van informatie is een feit, maar als je alles probeert te absorberen, zoals Pietro doet, word je een neuroot. Veronesi lijkt dan ook de interpreterende lezer te willen uitdagen. Hij laat op het einde van de roman een paar keer een mobiele telefoon overgaan zonder prijs te geven wie er zou kunnen hebben gebeld. Wil hij hiermee testen of ook wij kunnen weerstaan aan de drang om elk signaal te willen beantwoorden?

Harmonie

Van de vrouw bij wie hij eindelijk wat rust lijkt te vinden, krijgt Pietro de raad om voor zijn speculaties het woordje 'misschien' te zetten. Als we misschien een referentie mogen proberen te duiden, dan kiezen we voor die naar Zeno. Dat is de zoon van Veronesi aan wie dit boek is opgedragen, maar misschien ook de Griekse filosoof van het stoïcisme die ons leerde dat toeval niet bestaat en dat het de natuurwetten zijn waarmee we ons op een harmonieuze manier moeten verhouden. Daarnaar luisteren kan nuttiger kan zijn dan voortdurend te speculeren en te spreken. En luisteren is wat Pietro uiteindelijk doet als hij zijn dochter, precies zoals in Kalme chaos, de gelegenheid geeft om hem de ongemakkelijke waarheden onder ogen te doen zien. Het is ook Claudia die met de metafoor van de zeldzame aarden op de proppen komt: kostbare metalen die met veel inspanningen gewonnen kunnen worden uit banale materialen. Een metafoor die een beweging naar een kern suggereert, maar die Veronesi bij monde van Claudia alleen toedicht aan bijzondere ervaringen als liefde en kunst.

Tot die bijzondere ervaringen mag u ook het lezen van Zeldzame aarden zelf rekenen: een roman die minder spectaculair is dan Kalme chaos of XY, maar evenzeer een diepe inkijk geeft in de condition van een hedendaagse man die de nodige houvast zoekt om grote en kleine morele vraagstukken het hoofd te bieden, en zijn schuldgevoelens te trotseren zonder nog verder de leugen te dienen.

SANDRO VERONESI

Zeldzame aarden.

Vertaald door Rob Gerritsen, Prometheus, 368 blz., 19,95 euro (e-boek 10,88 euro). Oorspronkelijke titel: 'Terre rare'.

De auteur: internationaal successchrijver, peiler van de menselijke psyche en ons collectief (on)bewustzijn.

Het boek: de opvolger van Kalme chaos. Opnieuw komt het geplaagde hoofdpersonage Pietro Paladini aan het woord.

ONS OORDEEL: minder spectaculair maar minstens zo diepgravend als de voorganger.

Michaël Bellon ■

Verberg tekst

In de nieuwste roman van de bekende Italiaanse auteur (1959) speelt Pietro Paladini, de hoofdpersoon uit zijn succesvolle 'Kalme chaos' (2005)*, die na de plotselinge dood van zijn vrouw voor de school van zijn dochter postte en onbedoeld een inspiratie voor anderen werd, opnieuw de hoofdrol. Hier verliest hij van de ene op de andere dag al zijn zekerheden. Zijn kantoor in Rome is verzegeld en zijn compagnon blijkt een oplichter te zijn. Zonder het te weten, waren de auto’s die hij verkocht gestolen. Als er ook nog louche Roemenen bij betrokken blijken te zijn, slaat Palladini op de vlucht. Ondertussen krijgt hij slaande ruzie met zijn vriendin en blijkt dat zijn dochter Claudia is weggelopen, naar haar tante Martha in Milaan. Zoals steeds weet de auteur op een ingenieuze en lezenswaardige wijze de plot aan de grillige gedachtenstroom van de hoofdpersoon te koppelen. Op het eind volgt er een meervoudige catharsis: betreffende zijn broer en zijn vader, maar vooral betreffende zijn dochter en Martha, de zus van zijn vrouw, die de gebeurtenissen in 'Kalme chaos' in een ander licht plaatsen. Normale druk. Verberg tekst