Toon Tellegen, dichter en verteller van fijnzinnige dierenverhalen die net zo goed over mensen gaan, had een Russische grootvader. Die kwam in 1918 naar Nederland en leefde nog tot 1955. De verhalen die hij aan zijn kleinzoon vertelde, gingen allemaal over zijn tijd in Rusland. Als een eerbetoon aan die grootvader, maar ook aan de magie van het vertellen brengt de auteur een 40-tal van die verhalen bij elkaar. Het zijn vaak nogal sombere vertellingen vol kommer en kwel, waarin de onmenselijke druk van het tsaristische bewind voelbaar wordt. Door de overvloedige lokale kleur en de bizarre personages zijn ze ook wonderlijk, en zelfs de kleine jongen die ze te horen krijgt, heeft door dat zijn grootvader soms een loopje neemt met de waarheid. Want wat moet je denken van de beer die langer is geworden dan de torens van het Kremlin en zwaarder dan de zwaarste vestingen? Of van de goochelaar die een muis in een olifant kon veranderen en vice versa?

In veel verhalen wordt het leed van de wereld getorst, iets waarvoor de Russen in de wieg lijken te zijn gelegd. Tegenslag, schuld, angst, ziekte en dood, dweperig geloof in wonderen, God en de duivel keren als rode draden terug. Steeds weer duikt de tsaar op als wrede boeman: "Hij wilde dat de Rus zijn ogen omlaag gericht hield. Naar de zwarte aarde en de eeuwige modder. Als hij ze zou opslaan, dan moest hij hem zien, de tsaar, en niets anders." De verhalen krijgen een lichtere toets als ze gebroken worden door de naïviteit van de jongen aan wie ze worden verteld. Grootvader gebruikt immers woorden die hij nog niet begrijpt: 'tergen' bv., 'schuld' of 'een rijke fantasie'. Opa blijkt in zijn verhalen ook meer over zijn persoonlijke leven te leggen dan hij zelf kwijt zou willen, en uiteindelijk gaan ze evenzeer over het menselijk tekort als over het Rusland aan de vooravond van de revolutie. In literair opzicht is dit werk van Tellegen minder origineel; stof en structuur zorgen geregeld voor een vaag déjà-vu. De soevereine speelsheid en de bedrieglijke eenvoud van het overige werk maken hier te vaak plaats voor tobberige ernst. Dat Tellegen op zijn best is bij evenwichtsoefeningen op het koord van een uitgepuurde taal, blijkt uit het titelgedicht, een ontoerend relaas van een treinreis in twee verschillende richtingen. [Erik de Smedt] Verberg tekst

Toon Tellegen (1941) heeft altijd de gewoonte om met zichzelf goed af te spreken wat de voorwaarden zijn waarbinnen hij zijn verhaal schrijft. De afspraken met zichzelf lijken bevorderlijk voor de creatie. Voor deze nieuwe verhalenbundel moest, liefst als eerste woorden, maar in elk geval in de eerste zin 'mijn grootvader' voorkomen. Deze grootvader is een na de revolutie naar Nederland geëmigreerde Rus die prachtige, wonderbaarlijke verhalen kan vertellen, verhalen die van de aan zijn lippen hangende kleinzoon wel een schrijver moesten maken. Dat ze naar alle waarschijnlijkheid veelal door Tellegen aan zijn grootvader worden toegeschreven, is onbelangrijk en maakt de hommage aan de verbeelding die dit boek is, niet minder persoonsgebonden. De grootvader is Tellegens Muze. De romantiek en het verlangen van de man, de directe fantasie, het beeldende vermogen, en natuurlijk niet in de laatste plaats het verre en fascinerende van een vroeger Rusland. Het laatste verhaal heet 'De steppe' en daarin komen de luisterende Tellegen en zijn grootvader samen in hun hunkering naar de steppe, een soort 'hiernamaals'. Een schitterende verhalenbundel, Tellegen op zijn best (maar wanneer is hij dat eigenlijk niet?). Normale druk. Verberg tekst