In dit sprookje houdt Toon Tellegen zich aan de regels van het genre, maar voegt daar een paar bijzonderheden aan toe, zoals een onzichtbare hoofdpersoon, een dubbele afloop en de hem eigen manier om morele vraagstukken ogenschijnlijk terloops te verwerken in het verhaal. Het is een ongemeen boeiend sprookje over macht en vrijheid, waar de illustraties van Marit Törnqvist en de muziek van Klaas ten Holt eigen accenten aan toevoegen.

Pikkuhenki (een samenstelling van twee Finse woorden, 'pikku', 'klein' en 'henki', 'geest') is een piepkleine, voor het menselijke oog onzichtbare heks, die te weten wil komen hoe ver haar macht reikt. Daartoe vliegt ze bij dieren en mensen de hersens binnen en commandeert ze hun gedachten. Ze hitst een hond en vervolgens een dansende beer op om hun ketenen te breken, maar na hun kortstondige vrijheid volgt een harde afstraffing. "Pikkuhenki was geen engel, maar een heks", besluit de auteur laconiek. Overtuigd van haar krachten richt het heksje zich vervolgens op de inwoners van de hoofdstad, die lijden onder het juk van een boosaardige keizer. Via een kleine jongen dwingt ze die keizer op de knieën. Pikkuhenki lijkt meer vreugde te beleven aan die harde straf dan aan de vrijheid die ze aan het volk en de dochter van de keizer schenkt, maar uit een laatste scène blijkt dat er wel degelijk een wending ten goede heeft plaatsgevonden in het denken van Pikkuhenki over de macht van heksen.

Tellegen kadert een vertrouwde sprookjesplot over het beëindigen van de absolute macht door een wonderlijke gebeurtenis in een verhaal dat meer met keuze en persoonlijke verantwoordelijkheid te maken heeft dan in sprookjes meestal het geval is. Zoals steeds alludeert Tellegen op die morele boodschap met een enkel woord, en moet je haar vooral aflezen uit de ultieme daden van het hoofdpersonage. In dit sprookje komen minder van die curieuze zinnetjes voor die we kennen uit Tellegens dierenverhalen, maar wel vind je hier zijn typische afgemeten stijl. Opvallend zijn de opsommingen, waarin de auteur heel plastisch de verschrikkingen van de heksen of het krioelen van de mensheid beschrijft. In die opsommingen bouwt hij grappige verwijzingen naar bekende sprookjes in, wat herhaald en aangevuld wordt in de illustraties.

Marit Törnqvist koos in haar illustraties voor een Russisch aandoende setting en kleurenpalet. Ze schilderde zowel detailrijke overzichtsplaten van het koninkrijk of de mensenmassa, als verlaten scènes die de pijn van de hoofdfiguren uitdrukken. Een uitgekiend gebruik van goudverf trekt de aandacht naar bepaalde hoeken of details. Törnqvist slaagt erin het verhaal tot in de kleinste puntjes weer te geven, voegt er zelfs nog zaken aan toe en weet ook de grimmige sfeer enigszins te verzachten. Intrigerend is hoe ze de onzichtbare heksen vormgaf via een oerbeeld. Ze worden gesymboliseerd door een klein, donker bosje van kromme stammen en een rijk bladerdek, waarvan Törnqvist nu eens het mysterieuze dan weer het duistere benadrukt. Op een plaat bij het colofon heeft het bosje, eens Pikkuhenki haar ultieme daad heeft gesteld, een lieflijk besneeuwd uitzicht gekregen. In de naar het bosje opgaande vrolijke stoet heeft de illustratrice nog een aardige verrassing in petto.

Tellegen schreef deze tekst al in 2000, in interactie met de componist Klaas Ten Holt. Het stuk werd opgevoerd in Het Concertgebouw, en de toen bij Donemus verschenen cd wordt aan het boek toegevoegd, al kun je ook een versie zonder cd kopen. Tellegen vertelt op rustige maar expressieve wijze het verhaal -- je ervaart hoe goed Tellegens zinnen rollen --, afgewisseld met korte en langere muzikale stukken van een overwegend uit blaasinstrumenten samengesteld ensemble. Die muziek is een mengeling van vroeg-renaissancedansen en hedendaagse elementen, met enkele verwijzingen naar bekende klassieke werken voor kinderen. De muziek geeft het verhaal een wat plechtstatig karakter. In het midden zakt het niveau wel een beetje met te lange vertelpassages en een minder boeiende en passende muzikale omlijsting. Naar aanleiding van het verschijnen van het boek werd deze compositie opnieuw opgevoerd, ditmaal door het DoelenEnsemble, met Loes Luca als verteller. [Chris Bulcaen] Verberg tekst

Modern sprookje over Pikkuhenki, een minuscuul heksje dat voor mensenogen onzichtbaar is. Pikkuhenki ontdekt dat ze veel macht heeft als ze de gedachten van dier en mens invliegt. Een hond en een beer weten zichzelf zo voor korte tijd vrij te maken van hun baas. Pikkuhenki vliegt verder over het rijk en ziet veel onrecht. Dan vliegt het heksje de gedachten van het jongetje Iwan binnen en laat hem 'Breng de keizer hier' zeggen. Pikkuhenki is het symbool van verzet tegen onderdrukking. Ze laat de kracht zien van de gedachten die mensen kunnen bewegen tot bevrijdende acties. Iwans rode mutsje is een opvallend element tussen al het grijs, geeft Iwans kracht aan en zorgt voor een mooie compositie met de rode kroon en mantel van de keizer. De blaffende honden en dansende mensen lijken gehypnotiseerd waardoor een absurdistische sfeer ontstaat, terwijl de overige illustraties juist angst en volgzaamheid tonen. De bijzondere illustraties zijn vaak paginavullend; daarnaast haalt de illustrator vaak een belangrijk deel uit de tekening extra naar voren: tekst en illustraties vormen een geheel. Ook de schutbladen worden middels een illustratie al bij het verhaal betrokken. Vanaf ca. 8 jaar. Prentvertelling in oblong formaat. Verberg tekst

Toon Tellegen en Marit Törnqvist maakten samen een boek over Pikkuhenki, een heks die zó klein was dat ze onder een zandkorrel woonde, naast een stofje, achter een grassprietje. Pikkuhenki ontdekt dat ze, hoewel ze klein is, toch over heel wat macht beschikt. Of heeft ze macht juist omdat ze zo klein is? Toon Tellegen laat zijn kleine heks afschuwelijke dingen verrichten, maar hij doet dat wel in een krachtige, beeldrijke taal. Zo vliegt Pikkuhenki de gedachten van een hond binnen en een beetje tegen haar verwachtingen in, krijgt ze het dier volledig in haar macht: 'Grom’, zei ze. ‘Jank. Huil.’ En de hond gromde, jankte en huilde zoals nog nooit een hond had gegromd, gejankt en gehuild. Mensen bleven tot in de wijde omtrek als aan de gond genageld staan. Het was alsof de wolken waren opengesprongen en de hemel gromde en de aarde teruggromde en de hemel huilde en jankte en de aarde terughuilde en terugjankte, en alsof zelfs de zon gromde en met jankende stralen de aarde verzengde. De tekeningen van Marit Törnqvist maken van dit sprookje een schitterend kijkboek. Met een prachtig kleurenpalet weet ze de grimmige en wat bevreemdende atmosfeer van het verhaal treffend weer te geven. Een waar feest voor het oog. Bij de uitgave hoort ook een cd waarop Toon Tellegen voorleest en daarbij begeleid wordt door muziek van Klaas Ten Holt. Tellegen bezit duidelijk meer schrijvers- dan vertellerskwaliteiten. De auteur heeft geen ‘luisterstem’, zijn voordracht is nogal monotoon en zijn uitspraak is niet altijd duidelijk (hoewel misschien enkel Vlaamse oren problemen hebben met Tellegens articulatie). De begeleidende muziek is niet bijzonder melodieus maar past wel goed bij de inhoud. Alles bij elkaar stelt Pikkuhenki als luisterspel toch teleur.
Verberg tekst