Werk hebben is geen garantie meer voor welvaart. Zeker aan de onderkant van de arbeidsmarkt is de sociale bescherming uitgehold: bijbaantjes, tijdelijke contracten, nepstatuten… De gevolgen laten zich raden: geestdodend werk, slechte arbeidsomstandigheden, minimumlonen, machteloosheid... De verdiensten zijn zo laag dat de werknemer zich geen auto of motorfiets meer kan veroorloven en zijn actieradius zich bijgevolg beperkt tot zijn dorp. Het ultieme gevolg van de doorgedreven liberalisering en flexibilisering in de economie is de werkende arme. Publicaties van de sociologen als Loïc Wacquant (Straf de armen, 2006) kregen ruime weerklank en brachten een debat op gang over de zin en onzin van deze ‘vooruitgang’. Die krijgen nu Vlaamse navolging met Wegwerpmens van Tuur Viaene.
In 2011 studeerde Viaene af als master in de geschiedenis. Hij vond niet onmiddellijk een gepaste betrekking. Noodgedwongen ging hij aan de slag als uitzendkracht. In Wegwerpmens beschrijft hij zijn wedervaren. De interimkantoren die vacatures uithangen waarvoor niemand gezocht wordt of die weekcontracten beloven terwijl het om dagcontracten gaat; bedrijven die een wortel voorhouden van een langere termijncontract terwijl ze slechts iemand zoeken voor een paar dagen. Of wat te denken van het bedrijf dat pas op vrijdag na vijf uur vertelt dat je de volgende week niet moet terugkomen (het interimkantoor is dan al dicht, de kans om maandag ergens anders aan de slag te gaan, is bijgevolg nihil)? Aangezien Tuur een gezin heeft en slechts kan terugvallen op een wachtuitkering, heeft hij dat werk nodig om de eindjes aan elkaar te knopen. Hoewel hij al snel geen illusies meer heeft over uitzendwerk, heeft hij geen andere keuze dan ermee verder te gaan.
Ongetwijfeld zijn er in de schaduwzijde van onze arbeidsmarkt even schrijnende verhalen te rapen als in Frankrijk, Duitsland of de Verenigde Staten. Wegwerpmens maakt duidelijk hoe uitzendkrachten uitgemolken worden en hoe de opeenvolging van afwijzingen hun zelfbeeld ondermijnt. Viaene brengt een heel persoonlijke getuigenis. Die aanpak weegt door in zijn boodschap: hij komt behoorlijk rigide en betweterig over. Er valt best wat te vertellen over de onderkant van de arbeidsmarkt. De vraag of flexibiliteit leidt tot maatschappelijke vooruitgang is zeker aan de orde. De sterke punten van Wegwerpmens gaan echter verloren in drammerige uitweidingen. Viaenen geeft een aanzet aan om de discussie te voeren, maar voorlopig is het nog even wachten op een auteur die de working poor echt op de maatschappelijke agenda zet. [Johan Vangenechten] Verberg tekst